1. قانون سنخيت علت وجودبخش با معلول آن. مدعا اين است كه علت وجودبخش بايد كامل‌تر از معلول خود باشد. به عبارت ديگر، علت وجودبخش بايد عين آن کمال وجودي‌اي را که به معلول خود مي‌دهد در مرتبه‌اي بالاتر داشته باشد.

براي اثبات اينکه چنين سنخيتي ميان علت وجودبخش با معلولش برقرار است، سه فرض ابتدايي را در نظر مي‌گيريم و ثابت مي‌کنيم تنها فرض پذيرفتني، همان فرضي است که مدعاي ماست: فرض اول اين است که علت وجودبخش، آن مرتبه از کمال وجودي را که به معلول خود مي‌دهد نداشته باشد، يا به عبارت ديگر، در مرتبه‌اي پايين‌تر از معلول خود قرار داشته باشد؛ فرض دوم اين است که علت وجودبخش دقيقاً به همان اندازه کمال وجودي داشته باشد که به معلول خود مي‌دهد، يا به عبارت ديگر، علت وجودبخش و معلولش دقيقاً هم‌رتبه باشند؛ فرض سوم اين است که علت وجودبخش، آن کمال وجودي‌اي را که به معلول خود مي‌دهد در مرتبة بالاتري داشته باشد. به بيان ديگر، فرض مي‌کنيم معلول، واجد n درجه کمال وجودي است و علت وجودبخشِ آن، واجد m درجة کمال وجودي. مي‌خواهيم ثابت کنيم m>n.

اما فرض نخست بدين معناست که درجة کمال m از درجة کمال n پايين‌تر است. در اين صورت، علت وجودبخش بايد مقداري کمال به معلول خود بدهد که خود فاقد آن است. ليكن اين فرض عقلاً محال است؛ زيرا موجودي که فاقد کمالي است نمي‌تواند آن را به ديگري اعطا کند.

فرض دوم بدين معناست که m=n است و علت وجودبخش و معلولش از جهت کمال وجود دقيقاً يك‌سان‌اند. در اين صورت، نه فرض اينکه اولي علت وجودبخش دومي است فرضي پذيرفتني است، نه فرض اينکه دومي علت وجودبخش اولي است؛ زيرا هر دو از جهت وجودي يک‌سان‌اند و به همين دليل، هيچ جهت وجودي‌اي در آنها نيست که مقتضي مستقل بودن از ديگري يا ربط به آن باشد. پس عليت ميان اين دو ممکن نيست و آنچه علت وجودبخش ديگري فرض کرده بوديم، علت وجودبخش ديگري نيست، و اين خلاف فرض است و محال. افزون بر اين، در درس پنجم، با تحليل وجودبخشي و ايجاد، به اين نتيجه رسيديم که معلول، عين ربط به علت فاعليِ وجودبخش خویش است و علت وجودبخشْ مستقل از آن است و از آنجا که ربط و استقلال به‌ترتيب، عين وجود آنهاست، ممکن نيست علت وجودبخش و معلولش به لحاظ وجودي کاملاً يك‌سان باشند.

بدين ترتيب، تنها فرض پذيرفتني، فرض سوم (m>n) است. به عبارت ديگر، وقتي دو موجود را در نظر مي‌گيريم که يکي علت وجودبخش ديگري است، تنها فرض پذيرفتني اين است که علت، واجد کمال وجودي معلول در مرتبه‌اي بالاتر باشد، و اين همان سنخيتي است که در فلسفه، ميان علت وجودبخش و معلولش اثبات مي‌شود.

بنا بر آنچه گفتيم، اگر a معلول و ₁A علت وجودبخش آن باشد، ₁A واجد کمال a است. اکنون اگر ₁A نيز معلول و ₂A علت وجودبخش آن باشد، ₂A نيز واجد کمال ₁A است. بدين ترتيب، ₂A نيز واجد کمال a خواهد بود، و به همين ترتيب، سلسله موجودات رابط و علت‌هاي وجودبخش آنها تا هر جا ادامه يابد، هر علت وجودبخش، واجد کمال همة موجوداتي است که بي‌واسطه يا باواسطه ربط به اويند. چنين موجوداتي را «در طول هم» مي‌ناميم.

روشن است که اگر از دو موجود مفروض، هيچ يک به هيچ صورت ـ بي‌واسطه يا باواسطه ـ ربط به ديگري نباشد، کمال هر يک مستقل از ديگري است و بنا بر اين، هيچ يک واجد عين کمال ديگري نخواهد بود. چنين موجوداتي را موجودات «هم‌عرض» يا «در عرض هم» مي‌ناميم.

به طور خلاصه، بنا بر سنخیت علت وجودبخش و معلول آن، هر گاه دو موجود مفروض را در نظر بگیریم، به طوری که یکی واجد کمال دیگری در مرتبة بالاتر باشد، موجود کامل‌تر علت وجودبخش موجود ناقص‌تر، و موجود ناقص‌تر معلول و ربط به موجود کامل‌تر خواهد بود.