یکی از شبهات مربوط به قدرت مطلق و نامحدود خداوند این است که چگونه میتوان پذیرفت که خداوند قدرت مطلق دارد و میتواند هر کار ممکنی را انجام دهد، با اینکه بسیاری کارها قابل فرضاند که با صرف نظر از خواست خداوند قابل تحققاند، ولی خداوند هرگز آنها را انجام نمیدهد؟ محض نمونه، چنان که میدانیم، خداوند به همه وحی نمیکند و نیز چنان که پیروان همه ادیان معتقدند، او هرگز همه انسانها را به دوزخ نمیبرد. آیا این بدان معنا نیست که خداوند نمیتواند این کارها را انجام دهد؟
پاسخ این شبهه نیز با دقت در مفهوم قدرت روشن میشود. میدانیم هنگامی که فاعلْ دارای قدرت است، دارای اختیار نیز هست و در صورتی فعل تحقق مییابد که افزون بر فراهم بودن دیگر شرایط لازم، انجام دادن آن فعل را نیز خواسته باشد. بنا بر این، فاعلی که قدرت بر انجام فعلی دارد، با فراهم بودن شرایط بیرونی، میتواند آن را انجام دهد و میتواند آن را انجام ندهد. پس قدرت بر یک فعل، مستلزم آن نیست که لزوماً فاعلْ آن فعل را انجام دهد؛ چنان که ممکن است کسی قدرت بلند کردن وزنهای را داشته باشد، ولی آن را بلند نکند. بنا بر این، چنین نیست که خداوند بر هر چیز قدرت داشته باشد، آن را انجام دهد و به وجودش آورد. در نتیجه، بسیاری از امور گرچه مقدور خداوندند، بدان جهت که خداوند نمیخواهد، موجود نمیشوند.
مفاهیم «علم»، «قدرت» و «اختیار» خودشان با یکدیگر این تفاوت را دارند که مفهوم اول (علم) میتواند به واجب بالذات، ممکن بالذات و ممتنع بالذات تعلق گیرد؛ هم علم به واجب معنا دارد، هم علم به ممکن، و هم علم به ممتنع؛ اما مفهوم دوم (قدرت) تنها به امور ممکن بالذات تعلق میگیرد و قدرت بر کاری که ممتنع بالذات است بیمعناست؛ و مفهوم سوم (اختیار) نیز تنها میتواند به امور ممکن بالذات تعلق گیرد و نشان دهد که آن امور در موجود شدن یا نشدن، به خواست فاعل بستگی دارند. علم خداوند مطلق است و به هر آنچه علم به آنها قابل فرض است، تعلق میگیرد؛ قدرت وی نیز مطلق است و به هر آنچه قدرت بر آن قابل فرض است، تعلق میگیرد و اختیار وی نیز مطلق است و شامل همه امور ممکن میشود؛ زیرا همه ممکنات در وجود خود به خواست خداوند وابستهاند و از میان آنها هر چه را خداوند بخواهد موجود میشود و هر چه را نخواهد موجود نمیشود. اینکه خداوند چه چیزهایی را میخواهد، یا به عبارت دیگر، ملاک خواست خداوند چیست، در جای خود نیازمند بررسی است.
آدرس: قم - بلوار محمدامین(ص) - بلوارجمهوری اسلامی - موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)